Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

refrain from

  • 1 parcō

        parcō pepercī or (old and late) parsī, parsus, ere    [SPAR-], to act sparingly, be sparing, spare, refrain from, use moderately: paulo longius tolerari posse parcendo, Cs.: non parcam operae: nec labori, nec periculo parsurum, L.: ne cui rei parcat ad ea efficienda, N.: talenta Gnatis parce tuis, reserve for your children, V.—Fig., to spare, preserve by sparing, treat with forbearance, use carefully, not injure: tibi parce, T.: omnibus: non mulieribus, non infantibus pepercerunt, Cs.: Capuae, L.: Parcere subiectis, et debellare superbos, show mercy, V.: eius auribus, i. e. avoid a disagreeable topic: qui mihi non censeret parci oportere. — To abstain, refrain, forbear, leave off, desist, stop, cease, let alone, omit: Parcite iam, V.: auxilio, refuse: lamentis, L.: bello, abstain from, V.: parce metu (dat.), cease from, V.: nec divom parcimus ulli, i. e. shrink from facing, V.: hancine ego vitam parsi perdere, T.: parce fidem ac iura societatis iactare, L.: ne parce dare, H.: Parce temerarius esse, O.: precantes, ut a caedibus parceretur, refrain from, L.—With abl gerund.: ne hic quidem contumeliis in eos dicendis parcitis, L.
    * * *
    I
    parcere, parcui, parsus V
    forbear, refrain from; spare; show consideration; be economical/thrifty with
    II
    parcere, parsi, parsus V
    forbear, refrain from; spare; show consideration; be economical/thrifty with
    III
    parcere, peperci, parsus V
    forbear, refrain from; spare; show consideration; be economical/thrifty with

    Latin-English dictionary > parcō

  • 2 parco

    parco, pĕperci, less freq. parsi (the former constantly in Cic. and Cæs., the latter ante-class. and post-Aug.: parcui, Naev. ap. Non. 153, 21, or Com. 69 Rib.; part. fut. parsurus, Liv. 26, 13, 16; Suet. Tib. 62:

    parciturus,

    Hier. Ep. 14, 2), parsum, and less correctly parcĭtum, 3, v. n. and a. [for sparco; Gr. sparnos, rare; cf. Engl. spare; but v. also paucus, parvus], to act sparingly, be sparing with respect to a thing, to spare; constr. usually with dat. or absol.; ante-class. also with acc.
    I.
    Lit.
    A.
    Of things (rare but class.).
    (α).
    With dat.:

    nihil pretio parsit, filio dum parceret,

    Plaut. Capt. prol. 32:

    operae meae,

    id. Mil. 4, 9, 3:

    te rogo sumptu ne parcas,

    Cic. Fam. 16, 4, 2:

    non parcam operae,

    id. ib. 13, 27, 1:

    nec impensae, nec labori, nec periculo parsurum,

    Liv. 35, 44:

    petit, ne cui rei parcat ad ea perficienda,

    Nep. Paus. 2, 5.—
    (β).
    Absol.:

    frumentum se exigue dierum XXX. habere, sed paulo etiam longius tolerare posse parcendo,

    Caes. B. G. 7, 71, 4.— Poet.:

    parcens = parcus: parcentes ego dexteras Odi (= parcius administrantes vinum, flores, etc.),

    Hor. C. 3, 19, 21.—
    (γ).
    With acc. (ante-class. and poet.):

    oleas,

    Cato, R. R. 58:

    pecuniam,

    Plaut. Curc. 3, 11:

    argenti atque auri memoras quae multa talenta, Gnatis parce tuis,

    spare, reserve for your children, Verg. A. 10, 532 Serv.—Prov.:

    qui parcit virgae odit filium,

    Vulg. Prov. 13, 24.—
    B.
    Of persons, to spare, have mercy upon, forbear to injure or punish (eccl. and late Lat.), usually with dat.:

    non pepercisti filio tuo,

    Vulg. Gen. 22, 16; id. 2 Pet. 2, 4 et saep.—
    II.
    Trop.
    A. (α).
    With dat.:

    tibi parce,

    Ter. Heaut. 1, 1, 112:

    justitia autem praecipit, parcere omnibus, consulere generi hominum,

    Cic. Rep. 3, 12: aedificiis omnibus publicis et privatis, id. Verr. 2, 4, 54, § 120:

    amicitiis et dignitatibus,

    id. Or. 26, 89; id. Phil. 2, 24, 59:

    non aetate confectis, non mulieribus, non infantibus pepercerunt,

    Caes. B. G. 7, 28:

    subjectis, sed debellare superbos,

    Verg. A. 6, 853:

    ne reliquis quidem nepotibus parsurus creditur,

    Suet. Tib. 62:

    alicujus auribus,

    i. e. to refrain from speaking on disagreeable topics, Cic. Quint. 12, 40; so,

    auribus et consuetudini,

    id. de Or. 3, 43, 170:

    valetudini,

    id. Fam. 11, 27, 1:

    famae,

    Prop. 1, 16, 11:

    oculis,

    i. e. to turn away one's eyes from an unpleasant sight, id. 4, 9, 35:

    luminibus,

    Tib. 1, 2, 33; Suet. Dom. 11:

    parcit Cognatis maculis similis fera,

    Juv. 15, 159.—
    (β).
    With in and acc. (ante-and post-class.):

    neque parcit in hostes,

    Lucr. 6, 399:

    parce in feminam,

    App. M. 1, p. 105, 39.—
    (γ).
    Absol. ( poet.):

    thyrso parcente ferit,

    i. e. lightly, Stat. Ach. 1, 572.—
    B.
    To abstain or refrain from doing a thing; to forbear, leave off, desist, stop, cease, let alone, omit (cf.: desino, mitto): meo labori non parsi, Cato ap. Fest. p. 242 Müll.; cf. Plaut. Ps. 1, 1, 3; id. Pers. 2, 5, 11; so,

    neque parcetur labori,

    Cic. Att. 2, 14, 2:

    auxilio,

    to make no use of proffered assistance, id. Planc. 35, 86:

    lamentis,

    Liv. 6, 3:

    bello,

    abstain from, Verg. A. 9, 656:

    hibernis parcebant flatibus Euri,

    id. G. 2, 339:

    parce metu,

    cease from, id. A. 1, 257.—
    (β).
    With inf., to refrain, forbear (not in class. prose):

    visere opera tua,

    Cato, R. R. 1, 1:

    hancine ego vitam parsi perdere,

    Ter. Hec. 3, 1, 2:

    proinde parce, sis, fidem ac jura societatis jactare,

    Liv. 34, 32:

    parcite, oves, nimium procedere,

    Verg. E. 3, 94:

    pias scelerare manus,

    id. A. 3, 42:

    defundere vinum,

    Hor. S. 2, 2, 58:

    ne parce dare,

    id. C. 1, 28, 23:

    parce postea paupertatem cuiquam objectare,

    App. Mag. 23, p. 289, 3; Aug. Ep. 43, 24:

    ori,

    to refrain from speaking, Vulg. Job, 7, 11.—
    * (γ).
    With acc.:

    parcito linguam in sacrificiis dicebatur, i. e. coërceto, contineto, taceto,

    Fest. p. 222 Müll.—
    * (δ).
    With ab, to desist from:

    precantes, ut a caedibus et ab incendiis parceretur,

    Liv. 25, 25, 6; so with abl. alone:

    caede,

    Aus. Epigr. 130, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > parco

  • 3 temperō

        temperō āvī, ātus, āre    [tempus], to observe proper measure, be moderate, restrain oneself, forbear, abstain, be temperate, act temperately: in potestatibus, S.: in multā temperarunt tribuni, L.: linguae, L.: oculis, to keep from looking, L.: temperare oculis, refrain from tears, Cu.: risu (dat.), L.: victoriae, S.: nec nos temperamus imperiis, quo minus illi auxili egeant, L.: sibi, quin exirent, Cs.: vix temperavere animis, quin, etc., L.: temperare ab iniuri<*> et maleficio, refrain, Cs.: a lacrimis, V.: tollere puerum: temperatum agere est, quin, etc., they with difficulty refrained, L.: nec temperatum manibus foret, ni, etc., L.— To forbear, abstain, refrain, spare, be indulgent: si cuiquam ullā in re umquam temperaverit: Privignis, H.: templis deum temperatum est, L.: in quo ab sociis temperaverant, L.— To divide duly, mingle in due proportion, combine suitably, compound properly, qualify, temper: ex dissimillimis rebus misceri et temperari: alqd ex igni atque animā temperatum: Pocula, to mix, i. e. fill, H.: Etesiarum flatu nimii temperantur calores: aquam (i. e. balneum) ignibus, i. e. warm, H.: scatebris arva, i. e. water, V.— To rule, regulate, govern, manage, arrange, order: rem p. institutis et legibus: aequor, V.: arces aetherias, O.: ora frenis, H.: testudinis aureae strepitum, H.: citharam nervis, i. e. to string, O.: temperata frumenti subvectio, facilitated, Ta.—Fig., to regulate, rule, control, govern, sway, moderate: cuius acerbitas morum ne vino quidem permixta temperari solet: haec interdum temperanda sunt: amara lento Temperet risu, H.: iras, soothe, V.: sumptūs, O.
    * * *
    temperare, temperavi, temperatus V
    combine, blend, temper; make mild; refrain from; control oneself

    Latin-English dictionary > temperō

  • 4 abstineō

        abstineō tinuī (tentus), ēre    [abs+teneo], to keep back, keep off, hold back: vix a se manūs: vim uxore et gnato, H.: ferrum quercu, O.: Gemitūs, screatūs, suppress, T.: facis iniuriam illi, qui non abstineas manum, by not keeping your hands off, T.: milites, restrain, L.: militem direptione, L.: militem a praedā, L.: ab uno eo (agro) ferrum ignemque abstineri iussit, L.: duobus omne ius belli, refrained from exercising against them the rights of war, L.: eorum finibus vim, L.—Esp. with se, to keep oneself from, refrain, abstain: ab eis se vitiis: his se armis, L.— Intrans, to refrain (cf. se abstinere), abstain: neque facto ullo neque dicto, S.: proelio, Cs.: pugnā, L.: maledictis: tactu, V.: caelo, O.: a ceteris coniurationis causis: ne a mulieribus quidem atque infantibus, Cs.: aegre abstinent, quin castra oppugnent, L.: ut seditionibus abstineretur, L.: non tamen abstinuit, hold his peace, V.
    * * *
    abstinere, abstinui, abstentus V
    withhold, keep away/clear; abstain, fast; refrain (from); avoid; keep hands of

    Latin-English dictionary > abstineō

  • 5 comparco

    I
    comparcere, comparcui, comparsus V TRANS
    save, husband well, lay up; forbear/abstain/refrain from (w/INF), spare (w/DAT)
    II
    comparcere, comparsi, comparsus V TRANS
    save, husband well, lay up; forbear/abstain/refrain from (w/INF), spare (w/DAT)
    III
    comparcere, compeperci, comparsus V TRANS
    save, husband well, lay up; forbear/abstain/refrain from (w/INF), spare (w/DAT)

    Latin-English dictionary > comparco

  • 6 conparco

    I
    conparcere, conparcui, conparsus V TRANS
    save, husband well, lay up; forbear/abstain/refrain from (w/INF), spare (w/DAT)
    II
    conparcere, conparsi, conparsus V TRANS
    save, husband well, lay up; forbear/abstain/refrain from (w/INF), spare (w/DAT)
    III
    conparcere, conpeperci, conparsus V TRANS
    save, husband well, lay up; forbear/abstain/refrain from (w/INF), spare (w/DAT)

    Latin-English dictionary > conparco

  • 7 tempero

    tempĕro, āvi, ātum, 1 (old pres. subj. temperint, Plaut. Truc. 1, 1, 41; collat. dep. form tempĕror, Lact. 7, 5, 12), v. a. and n. [tempus].
    I.
    Act., to divide or proportion duly, mingle in due proportion; to combine or compound properly; to qualify, temper, etc. (class.; cf.: modifico, misceo).
    A.
    Lit.:

    nec vero qui simplex esse debet, ex dissimilibus rebus misceri et temperari potest,

    Cic. Off. 3, 33, 119:

    qui (orbium motus) acuta cum gravibus temperans varios aequabiliter concentus efficit,

    id. Rep. 6, 18, 18:

    ea cum tria sumpsisset, unam in speciem temperavit,

    id. Univ. 7:

    tale quiddam esse animum, ut sit ex igni atque animă temperatum,

    id. N. D. 3, 14, 36:

    aes conflare et temperare,

    Plin. 7, 56, 57, § 197:

    ferrum,

    id. 34, 14, 41, § 145:

    herbas,

    Ov. F. 5, 402:

    acetum melle,

    Plin. 14, 17, 21, § 114:

    vinum,

    id. 29, 3, 11, § 50: pocula, to flavor, i. e. to fill, Hor. C. 1, 20, 11; id. Epod. 17, 80; Mart. 9, 12, 7:

    venenum,

    Suet. Ner. 2 fin.:

    unguentum,

    Plin. 13, 2, 2, § 18:

    collyrium,

    id. 27, 10, 59, § 83:

    colores,

    id. 2, 18, 16, § 79 et saep.:

    ejusdem solis tum accessus modici tum recessus et frigoris et caloris modum temperant,

    Cic. N. D. 2, 19, 49:

    Etesiarum flatu nimii temperantur calores,

    id. ib. 2, 53, 131; cf.:

    vitis solem umbra temperans,

    Plin. 17, 12, 18, § 91: quis aquam (i. e. balneum) temperet ignibus, who shall temper, i. e. warm, Hor. C. 3, 19, 6; so, balneum, Mart. 3, 25, 1:

    scatebrisque arentia temperat arva,

    i. e. waters, Verg. G. 1, 110; so,

    arva (Galesus),

    Claud. Cons. Prob. 260.—
    2.
    Transf., to rule, regulate, govern, manage, arrange, order:

    rem publicam institutis et legibus,

    Cic. Tusc. 1, 1, 2; cf.:

    constituere et temperare civitates,

    id. Ac. 2, 1, 3:

    Lycurgus, qui Lacedaemoniorum rem publicam temperavit,

    id. Div. 1, 43, 96; cf.:

    qui (Juppiter) res hominum ac deorum, Qui mare ac terras variisque mundum Temperat horis,

    Hor. C. 1, 12, 16:

    terram, mare, urbes, etc. (corresp. to regere),

    id. ib. 3, 4, 45:

    mare,

    id. ib. 4, 12, 1:

    aequor,

    Verg. A. 1, 146:

    orbem,

    Ov. M. 1, 770; 15, 869:

    arces aetherias,

    id. ib. 15, 859:

    undas,

    id. ib. 12, 580:

    ratem,

    id. ib. 13, 366:

    solus id navigii genus temperans,

    Vell. 2, 107:

    omnia pretio temperata,

    id. 2, 60:

    senem delirum,

    Hor. S. 2, 5, 71:

    ora frenis,

    id. C. 1, 8, 7 et saep.:

    genius qui natale temperat astrum,

    id. Ep. 2, 2, 187:

    annum,

    id. ib. 1, 12, 16; Plin. 2, 6, 4, § 13:

    caeli fulgura,

    Cic. Leg. 8, 21:

    fortunam suo arbitrio,

    Petr. 137.— Poet.:

    carmen impositis articulis,

    i. e. to tune, Prop. 2, 34 (3, 32), 80; cf.:

    testudinis aureae strepitum,

    Hor. C. 4, 3, 18:

    Musam pede Archilochi,

    id. Ep. 1, 19, 28 sq.:

    citharam nervis,

    i. e. to string, Ov. M. 10, 108.—
    B.
    Trop.
    1.
    To regulate, rule, etc.:

    non modice temperatam sed nimis meracam libertatem sitiens haurire,

    Cic. Rep. 1, 43, 96; cf.:

    cujus acerbitas morum immanitasque naturae ne vino quidem permixta temperari solet,

    id. Phil. 12, 11, 26:

    quod (genus) erit aequatum et temperatum ex tribus optimis rerum publicarum modis,

    id. Rep. 1, 45, 69; cf. id. ib. 2, 39, 65:

    ita in variā et perpetuā oratione hi (numeri) sunt inter se miscendi et temperandi,

    id. Or. 58, 197; so,

    joined with miscere,

    id. Off. 3, 33, 119 (on the contrary, opp. miscere, id. Rep. 2, 23, 42); cf.:

    at haec interdum temperanda et varianda sunt,

    id. Or. 29, 103; 18, 60; 52, 176:

    iracundiam cohibere, victoriam temperare,

    id. Marcell. 3, 8:

    amara lento Temperet risu,

    Hor. C. 2, 16, 27: annonam macelli quotannis temperandam censuit, to be regulated, i. e. fixed at moderate prices, Suet. Tib. 34:

    (Aeolus) Sceptra tenens mollitque animos et temperat iras,

    soothes, allays, Verg. A. 1, 57:

    sumptus,

    Ov. Am. 1, 3, 10:

    Mercurius temperat astra,

    Stat. Th. 1, 305.—
    2.
    Se temperare ab aliquā re, to refrain from, abstain from, forbear, etc. (late Lat.): temperare se a rectorum suorum reprehensione, Greg. M. in Job, 25, 38 init.; 18, 3: ab utro se temperat, Aug. c. Faust. 6, 5 fin.; id. Trin. 3 prooem.
    II.
    Neutr., to observe proper measure; to moderate or restrain one ' s self; to forbear, abstain; to be moderate or temperate (class.; cf. moderor).
    A.
    In gen., constr. with in aliquā re, alicui rei, ab aliquā re, a simple abl., an inf., or ne or quin with subj.
    (α).
    With in and abl.:

    jam istoc probior es, cum in amore temperes,

    Plaut. Ep. 1, 2, 8:

    in multa temperarunt tribuni,

    Liv. 2, 52, 5; Sall. J. 85, 9.—
    (β).
    With dat.:

    linguae tempera,

    Plaut. Rud. 4, 7, 28; so,

    linguae,

    Liv. 28, 44, 18:

    linguae,

    Sen. Ira, 3, 6, 2:

    manibus,

    Liv. 2, 23, 9; 4, 3, 6; 32, 20, 3; Curt. 7, 2, 24:

    oculis,

    Liv. 21, 22, 7:

    irae,

    id. 33, 20, 7:

    victoriae,

    Sall. C. 11, 8:

    gulae,

    Plin. Ep. 2, 6, 5:

    lacrimis,

    Curt. 7, 2, 7.—
    (γ).
    With ab and abl.:

    temperare ab injuriā et maleficio,

    Caes. B. G. 1, 7:

    a maleficio,

    Auct. Her. 2, 19, 29:

    a lacrimis,

    Verg. A. 2, 8:

    precibus ducis mitigati ab excidio civitatis temperavere,

    Tac. H. 1, 63.—Rarely with sibi, etc.:

    cum sibi in contionibus credas a mendacio temperaturum?

    Auct. Her. 4, 18, 25:

    ne a necessariis quidem sibi rabies temperat,

    Sen. Clem. 1, 26, 4.—
    (δ).
    With abl. alone:

    lacrimis,

    Liv. 30, 20; Tac. A. 15, 16:

    a venatibus,

    Claud. III. Laud. Stil. 270:

    risu,

    Liv. 32, 34, 3: neque verbis adversus principem neque factis, Suet. Vit. Lucan.—
    (ε).
    With inf.:

    matronae Canorā hic voce suā tinnire temperent,

    Plaut. Poen. prol. 33:

    dormire,

    id. ib. 22:

    maledicere huic,

    id. ib. 5, 2, 76: tollere puerum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 21, 42 (Trag. v. 67 Vahl.):

    exordiri rem novam,

    Gell. 4, 9, 5. —
    (ζ).
    With ne and subj.:

    quoi male faciundi est potestas, quom ne id faciat temperat,

    Plaut. Stich. 1, 2, 60:

    quod in pluribus libris ne facerem temperavi,

    Lact. 4, 3, 5.—
    (η).
    With quin (post-Aug.):

    non temperante Tiberio quin premeret,

    Tac. A. 3, 67: ne sedato quidem tumultu temperare potuit, quin, etc., Suet. Claud. 41; id. Calig. 54:

    vix temperabat, quin diceret,

    Sen. Contr. 10, 1 (30), 7:

    Arruntius non temperavit, quin, etc.,

    id. Ep. 114, 19.—
    b.
    With sibi or animis (so not in Cicero):

    neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin, etc.,

    Caes. B. G. 1, 33:

    vix sibi temperant quin, etc.,

    Sen. Ben. 2, 29, 2; Vell. 1, 16, 1: usque mihi temperavi, dum perducerem eo rem, ut, etc., Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2:

    nequeo mihi temperare, quominus, etc.,

    Plin. 18, 6, 8, § 41; 1, praef. §

    30: non quivit temperare sibi in eo (signo), etc.,

    id. 34, 8, 19, § 62; Plin. Ep. 6, 17, 1:

    vix temperavere animis, quin, etc.,

    Liv. 5, 45, 7.—
    c.
    Impers. pass.:

    aegre temperatum est, quin, etc.,

    they with difficulty refrained, Liv. 32, 10, 8:

    nec temperatum manibus foret, ni, etc.,

    id. 2, 23, 10:

    jam superfundenti se laetitiae vix temperatum est,

    id. 5, 7, 8:

    ab oppugnatione urbium temperatum,

    id. 7, 20, 9:

    a caedibus,

    id. 25, 25, 9.—
    B.
    In partic., pregn., to forbear, abstain, or refrain from; to spare, be indulgent to any thing (cf.: parco, abstineo); constr. with dat. or ab:

    ut si cuiquam ullā in re umquam temperaverit, ut vos quoque ei temperetis,

    Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    superatis hostibus (shortly after, parcere),

    id. ib. 2, 2, 2, §

    4: sociis,

    id. ib. 2, 1, 59, §

    154: alicui in aliquā re,

    id. ib. 2, 2, 6, §

    17: amicis,

    id. Balb. 27, 60:

    privignis,

    Hor. C. 3, 24, 18:

    ingenio suo,

    Quint. 10, 1, 98 al.:

    in quo ab sociis temperaverant,

    Liv. 6, 17, 8:

    ab his sacris,

    id. 39, 10, 9:

    quamvis a plerisque cibis singuli temperemus,

    Plin. Ep. 2, 5, 8; cf.:

    a mulso sibi temperare,

    Cels. 4, 31.— Impers. pass.:

    templis deum temperatum est,

    Liv. 1, 29, 6 Drak. N. cr.:

    nec ab ullo temperatum foret,

    id. 24, 31, 11.—Hence,
    A.
    tempĕ-rans, antis, P. a., observing moderation, sober, moderate, temperate (syn.:

    modestus, abstinens): aut temperantem (dices), qui se in aliquā libidine continuerit, in aliquā effuderit?

    Cic. Par. 3, 1, 21:

    homo in omnibus vitae partibus moderatus ac temperans, etc.,

    id. Font. 18, 40; so,

    homo,

    id. Att. 15, 1, 1.— Sup.:

    homo sanctissimus et temperantissimus,

    Cic. Font. 17, 38:

    principes graviores temperantioresque a cupidine imperii,

    refraining, abstaining, Liv. 26, 22, 14 Drak. N. cr. —With gen.:

    famae temperans,

    Ter. Phorm. 2, 1, 41:

    temperans gaudii seraeque laetitiae,

    Plin. Pan. 52, 5:

    potestatis temperantior,

    Tac. A. 13, 46.—Hence, adv.: tempĕranter, with moderation, moderately, Tac. A. 4, 33; 15, 29. — Comp., Cic. Att. 9, 2, A, 2.— Sup. seems not to occur.—
    B.
    tempĕrātus, a, um, P. a.
    * 1.
    Duly arranged or prepared:

    prela,

    Cato, R. R. 12.—
    2.
    Limited, moderate, temperate.
    (α).
    Lit.:

    temperatae escae modicaeque potiones,

    Cic. Div. 1, 51, 115:

    regiones caeli neque aestuosae neque frigidae sed temperatae,

    Vitr. 1, 4; cf. Plin. 14, 2, 4, § 26.— Comp.:

    loca temperatiora,

    Caes. B. G. 5, 12:

    o temperatae dulce Formiae litus,

    Mart. 10, 30, 1:

    mitis ac temperatus annus,

    Col. 3, 20, 1; cf. in sup.:

    temperatissimum anni tempus,

    Varr. R. R. 2, 5, 14.—
    (β).
    Trop., of moral character, of speech, etc., moderate, sober, calm, steady, temperate:

    est autem ita temperatis moderatisque moribus, ut summa severitas summā cum humanitate jungatur,

    Cic. Fam. 12, 27:

    justi, temperati, sapientes,

    id. N. D. 3, 36, 87: in victoriā tem, peratior, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 1:

    mens in bonis Ab insolenti temperata Laetitiā,

    Hor. C. 2, 3, 3:

    vim temperatam di provehunt In majus,

    id. ib. 3, 4, 66:

    animum temperatum virtutibus fuisse,

    Liv. 1, 18, 4:

    hoc multo fortius est... illud temperatius,

    Sen. Ep. 18, 3:

    aequabile et temperatum orationis genus,

    Cic. Off. 1, 1, 3:

    oratio modica ac temperata,

    id. Or. 27, 95.— Comp.:

    temperatior oratio,

    Cic. de Or. 2, 53, 212.— Sup.:

    temperatissimi sanctissimique viri monumentum,

    Cic. Verr. 2, 4, 38, § 83. — Adv.: tempĕrātē, in due proportion, with moderation, moderately, temperately.
    a.
    Lit.:

    tepebit,

    Cato, R. R. 69, 2:

    arbores umoris temperate, parum terreni habentes,

    Vitr. 2, 9 med.
    b.
    Trop.:

    agere,

    Cic. Att. 12, 32, 1:

    temperatius scribere,

    id. ib. 13, 1, 1:

    temperatissime et castissime vivere,

    Aug. Mus. 6, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > tempero

  • 8 temperor

    tempĕro, āvi, ātum, 1 (old pres. subj. temperint, Plaut. Truc. 1, 1, 41; collat. dep. form tempĕror, Lact. 7, 5, 12), v. a. and n. [tempus].
    I.
    Act., to divide or proportion duly, mingle in due proportion; to combine or compound properly; to qualify, temper, etc. (class.; cf.: modifico, misceo).
    A.
    Lit.:

    nec vero qui simplex esse debet, ex dissimilibus rebus misceri et temperari potest,

    Cic. Off. 3, 33, 119:

    qui (orbium motus) acuta cum gravibus temperans varios aequabiliter concentus efficit,

    id. Rep. 6, 18, 18:

    ea cum tria sumpsisset, unam in speciem temperavit,

    id. Univ. 7:

    tale quiddam esse animum, ut sit ex igni atque animă temperatum,

    id. N. D. 3, 14, 36:

    aes conflare et temperare,

    Plin. 7, 56, 57, § 197:

    ferrum,

    id. 34, 14, 41, § 145:

    herbas,

    Ov. F. 5, 402:

    acetum melle,

    Plin. 14, 17, 21, § 114:

    vinum,

    id. 29, 3, 11, § 50: pocula, to flavor, i. e. to fill, Hor. C. 1, 20, 11; id. Epod. 17, 80; Mart. 9, 12, 7:

    venenum,

    Suet. Ner. 2 fin.:

    unguentum,

    Plin. 13, 2, 2, § 18:

    collyrium,

    id. 27, 10, 59, § 83:

    colores,

    id. 2, 18, 16, § 79 et saep.:

    ejusdem solis tum accessus modici tum recessus et frigoris et caloris modum temperant,

    Cic. N. D. 2, 19, 49:

    Etesiarum flatu nimii temperantur calores,

    id. ib. 2, 53, 131; cf.:

    vitis solem umbra temperans,

    Plin. 17, 12, 18, § 91: quis aquam (i. e. balneum) temperet ignibus, who shall temper, i. e. warm, Hor. C. 3, 19, 6; so, balneum, Mart. 3, 25, 1:

    scatebrisque arentia temperat arva,

    i. e. waters, Verg. G. 1, 110; so,

    arva (Galesus),

    Claud. Cons. Prob. 260.—
    2.
    Transf., to rule, regulate, govern, manage, arrange, order:

    rem publicam institutis et legibus,

    Cic. Tusc. 1, 1, 2; cf.:

    constituere et temperare civitates,

    id. Ac. 2, 1, 3:

    Lycurgus, qui Lacedaemoniorum rem publicam temperavit,

    id. Div. 1, 43, 96; cf.:

    qui (Juppiter) res hominum ac deorum, Qui mare ac terras variisque mundum Temperat horis,

    Hor. C. 1, 12, 16:

    terram, mare, urbes, etc. (corresp. to regere),

    id. ib. 3, 4, 45:

    mare,

    id. ib. 4, 12, 1:

    aequor,

    Verg. A. 1, 146:

    orbem,

    Ov. M. 1, 770; 15, 869:

    arces aetherias,

    id. ib. 15, 859:

    undas,

    id. ib. 12, 580:

    ratem,

    id. ib. 13, 366:

    solus id navigii genus temperans,

    Vell. 2, 107:

    omnia pretio temperata,

    id. 2, 60:

    senem delirum,

    Hor. S. 2, 5, 71:

    ora frenis,

    id. C. 1, 8, 7 et saep.:

    genius qui natale temperat astrum,

    id. Ep. 2, 2, 187:

    annum,

    id. ib. 1, 12, 16; Plin. 2, 6, 4, § 13:

    caeli fulgura,

    Cic. Leg. 8, 21:

    fortunam suo arbitrio,

    Petr. 137.— Poet.:

    carmen impositis articulis,

    i. e. to tune, Prop. 2, 34 (3, 32), 80; cf.:

    testudinis aureae strepitum,

    Hor. C. 4, 3, 18:

    Musam pede Archilochi,

    id. Ep. 1, 19, 28 sq.:

    citharam nervis,

    i. e. to string, Ov. M. 10, 108.—
    B.
    Trop.
    1.
    To regulate, rule, etc.:

    non modice temperatam sed nimis meracam libertatem sitiens haurire,

    Cic. Rep. 1, 43, 96; cf.:

    cujus acerbitas morum immanitasque naturae ne vino quidem permixta temperari solet,

    id. Phil. 12, 11, 26:

    quod (genus) erit aequatum et temperatum ex tribus optimis rerum publicarum modis,

    id. Rep. 1, 45, 69; cf. id. ib. 2, 39, 65:

    ita in variā et perpetuā oratione hi (numeri) sunt inter se miscendi et temperandi,

    id. Or. 58, 197; so,

    joined with miscere,

    id. Off. 3, 33, 119 (on the contrary, opp. miscere, id. Rep. 2, 23, 42); cf.:

    at haec interdum temperanda et varianda sunt,

    id. Or. 29, 103; 18, 60; 52, 176:

    iracundiam cohibere, victoriam temperare,

    id. Marcell. 3, 8:

    amara lento Temperet risu,

    Hor. C. 2, 16, 27: annonam macelli quotannis temperandam censuit, to be regulated, i. e. fixed at moderate prices, Suet. Tib. 34:

    (Aeolus) Sceptra tenens mollitque animos et temperat iras,

    soothes, allays, Verg. A. 1, 57:

    sumptus,

    Ov. Am. 1, 3, 10:

    Mercurius temperat astra,

    Stat. Th. 1, 305.—
    2.
    Se temperare ab aliquā re, to refrain from, abstain from, forbear, etc. (late Lat.): temperare se a rectorum suorum reprehensione, Greg. M. in Job, 25, 38 init.; 18, 3: ab utro se temperat, Aug. c. Faust. 6, 5 fin.; id. Trin. 3 prooem.
    II.
    Neutr., to observe proper measure; to moderate or restrain one ' s self; to forbear, abstain; to be moderate or temperate (class.; cf. moderor).
    A.
    In gen., constr. with in aliquā re, alicui rei, ab aliquā re, a simple abl., an inf., or ne or quin with subj.
    (α).
    With in and abl.:

    jam istoc probior es, cum in amore temperes,

    Plaut. Ep. 1, 2, 8:

    in multa temperarunt tribuni,

    Liv. 2, 52, 5; Sall. J. 85, 9.—
    (β).
    With dat.:

    linguae tempera,

    Plaut. Rud. 4, 7, 28; so,

    linguae,

    Liv. 28, 44, 18:

    linguae,

    Sen. Ira, 3, 6, 2:

    manibus,

    Liv. 2, 23, 9; 4, 3, 6; 32, 20, 3; Curt. 7, 2, 24:

    oculis,

    Liv. 21, 22, 7:

    irae,

    id. 33, 20, 7:

    victoriae,

    Sall. C. 11, 8:

    gulae,

    Plin. Ep. 2, 6, 5:

    lacrimis,

    Curt. 7, 2, 7.—
    (γ).
    With ab and abl.:

    temperare ab injuriā et maleficio,

    Caes. B. G. 1, 7:

    a maleficio,

    Auct. Her. 2, 19, 29:

    a lacrimis,

    Verg. A. 2, 8:

    precibus ducis mitigati ab excidio civitatis temperavere,

    Tac. H. 1, 63.—Rarely with sibi, etc.:

    cum sibi in contionibus credas a mendacio temperaturum?

    Auct. Her. 4, 18, 25:

    ne a necessariis quidem sibi rabies temperat,

    Sen. Clem. 1, 26, 4.—
    (δ).
    With abl. alone:

    lacrimis,

    Liv. 30, 20; Tac. A. 15, 16:

    a venatibus,

    Claud. III. Laud. Stil. 270:

    risu,

    Liv. 32, 34, 3: neque verbis adversus principem neque factis, Suet. Vit. Lucan.—
    (ε).
    With inf.:

    matronae Canorā hic voce suā tinnire temperent,

    Plaut. Poen. prol. 33:

    dormire,

    id. ib. 22:

    maledicere huic,

    id. ib. 5, 2, 76: tollere puerum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 21, 42 (Trag. v. 67 Vahl.):

    exordiri rem novam,

    Gell. 4, 9, 5. —
    (ζ).
    With ne and subj.:

    quoi male faciundi est potestas, quom ne id faciat temperat,

    Plaut. Stich. 1, 2, 60:

    quod in pluribus libris ne facerem temperavi,

    Lact. 4, 3, 5.—
    (η).
    With quin (post-Aug.):

    non temperante Tiberio quin premeret,

    Tac. A. 3, 67: ne sedato quidem tumultu temperare potuit, quin, etc., Suet. Claud. 41; id. Calig. 54:

    vix temperabat, quin diceret,

    Sen. Contr. 10, 1 (30), 7:

    Arruntius non temperavit, quin, etc.,

    id. Ep. 114, 19.—
    b.
    With sibi or animis (so not in Cicero):

    neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin, etc.,

    Caes. B. G. 1, 33:

    vix sibi temperant quin, etc.,

    Sen. Ben. 2, 29, 2; Vell. 1, 16, 1: usque mihi temperavi, dum perducerem eo rem, ut, etc., Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2:

    nequeo mihi temperare, quominus, etc.,

    Plin. 18, 6, 8, § 41; 1, praef. §

    30: non quivit temperare sibi in eo (signo), etc.,

    id. 34, 8, 19, § 62; Plin. Ep. 6, 17, 1:

    vix temperavere animis, quin, etc.,

    Liv. 5, 45, 7.—
    c.
    Impers. pass.:

    aegre temperatum est, quin, etc.,

    they with difficulty refrained, Liv. 32, 10, 8:

    nec temperatum manibus foret, ni, etc.,

    id. 2, 23, 10:

    jam superfundenti se laetitiae vix temperatum est,

    id. 5, 7, 8:

    ab oppugnatione urbium temperatum,

    id. 7, 20, 9:

    a caedibus,

    id. 25, 25, 9.—
    B.
    In partic., pregn., to forbear, abstain, or refrain from; to spare, be indulgent to any thing (cf.: parco, abstineo); constr. with dat. or ab:

    ut si cuiquam ullā in re umquam temperaverit, ut vos quoque ei temperetis,

    Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    superatis hostibus (shortly after, parcere),

    id. ib. 2, 2, 2, §

    4: sociis,

    id. ib. 2, 1, 59, §

    154: alicui in aliquā re,

    id. ib. 2, 2, 6, §

    17: amicis,

    id. Balb. 27, 60:

    privignis,

    Hor. C. 3, 24, 18:

    ingenio suo,

    Quint. 10, 1, 98 al.:

    in quo ab sociis temperaverant,

    Liv. 6, 17, 8:

    ab his sacris,

    id. 39, 10, 9:

    quamvis a plerisque cibis singuli temperemus,

    Plin. Ep. 2, 5, 8; cf.:

    a mulso sibi temperare,

    Cels. 4, 31.— Impers. pass.:

    templis deum temperatum est,

    Liv. 1, 29, 6 Drak. N. cr.:

    nec ab ullo temperatum foret,

    id. 24, 31, 11.—Hence,
    A.
    tempĕ-rans, antis, P. a., observing moderation, sober, moderate, temperate (syn.:

    modestus, abstinens): aut temperantem (dices), qui se in aliquā libidine continuerit, in aliquā effuderit?

    Cic. Par. 3, 1, 21:

    homo in omnibus vitae partibus moderatus ac temperans, etc.,

    id. Font. 18, 40; so,

    homo,

    id. Att. 15, 1, 1.— Sup.:

    homo sanctissimus et temperantissimus,

    Cic. Font. 17, 38:

    principes graviores temperantioresque a cupidine imperii,

    refraining, abstaining, Liv. 26, 22, 14 Drak. N. cr. —With gen.:

    famae temperans,

    Ter. Phorm. 2, 1, 41:

    temperans gaudii seraeque laetitiae,

    Plin. Pan. 52, 5:

    potestatis temperantior,

    Tac. A. 13, 46.—Hence, adv.: tempĕranter, with moderation, moderately, Tac. A. 4, 33; 15, 29. — Comp., Cic. Att. 9, 2, A, 2.— Sup. seems not to occur.—
    B.
    tempĕrātus, a, um, P. a.
    * 1.
    Duly arranged or prepared:

    prela,

    Cato, R. R. 12.—
    2.
    Limited, moderate, temperate.
    (α).
    Lit.:

    temperatae escae modicaeque potiones,

    Cic. Div. 1, 51, 115:

    regiones caeli neque aestuosae neque frigidae sed temperatae,

    Vitr. 1, 4; cf. Plin. 14, 2, 4, § 26.— Comp.:

    loca temperatiora,

    Caes. B. G. 5, 12:

    o temperatae dulce Formiae litus,

    Mart. 10, 30, 1:

    mitis ac temperatus annus,

    Col. 3, 20, 1; cf. in sup.:

    temperatissimum anni tempus,

    Varr. R. R. 2, 5, 14.—
    (β).
    Trop., of moral character, of speech, etc., moderate, sober, calm, steady, temperate:

    est autem ita temperatis moderatisque moribus, ut summa severitas summā cum humanitate jungatur,

    Cic. Fam. 12, 27:

    justi, temperati, sapientes,

    id. N. D. 3, 36, 87: in victoriā tem, peratior, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 1:

    mens in bonis Ab insolenti temperata Laetitiā,

    Hor. C. 2, 3, 3:

    vim temperatam di provehunt In majus,

    id. ib. 3, 4, 66:

    animum temperatum virtutibus fuisse,

    Liv. 1, 18, 4:

    hoc multo fortius est... illud temperatius,

    Sen. Ep. 18, 3:

    aequabile et temperatum orationis genus,

    Cic. Off. 1, 1, 3:

    oratio modica ac temperata,

    id. Or. 27, 95.— Comp.:

    temperatior oratio,

    Cic. de Or. 2, 53, 212.— Sup.:

    temperatissimi sanctissimique viri monumentum,

    Cic. Verr. 2, 4, 38, § 83. — Adv.: tempĕrātē, in due proportion, with moderation, moderately, temperately.
    a.
    Lit.:

    tepebit,

    Cato, R. R. 69, 2:

    arbores umoris temperate, parum terreni habentes,

    Vitr. 2, 9 med.
    b.
    Trop.:

    agere,

    Cic. Att. 12, 32, 1:

    temperatius scribere,

    id. ib. 13, 1, 1:

    temperatissime et castissime vivere,

    Aug. Mus. 6, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > temperor

  • 9 comperco

    I
    compercere, compercui, compersus V TRANS
    save, husband well, lay up; forbear/abstain/refrain from (w/INF), spare (w/DAT)
    II
    compercere, compersi, compersus V TRANS
    save, husband well, lay up; forbear/abstain/refrain from (w/INF), spare (w/DAT)

    Latin-English dictionary > comperco

  • 10 conperco

    I
    conpercere, conpercui, conpersus V TRANS
    save, husband well, lay up; forbear/abstain/refrain from (w/INF), spare (w/DAT)
    II
    conpercere, conpersi, conpersus V TRANS
    save, husband well, lay up; forbear/abstain/refrain from (w/INF), spare (w/DAT)

    Latin-English dictionary > conperco

  • 11 reparco

    rĕ-parco ( - perco), ĕre, v. n., to be sparing with any thing; to spare, to refrain or abstain from (ante- and post-class.):

    utinam a principio rei pepercisses meae, Ut nunc repercis saviis,

    Plaut. Truc. 2, 4, 25 (where Speng. conjectures repercisses): ex nullā facere id si parte reparcent, if they in no way refrain from doing (i. e. believing) this, Lucr. 1, 667 Munro:

    istius muneris operam non reparcam,

    Symm. Ep. 1, 33.

    Lewis & Short latin dictionary > reparco

  • 12 prohibeo

    prŏ-hĭbĕo, ŭi, ĭtum, 2 (old forms, prohibessis, Cato, R. R. 141, 2; Enn. ap. Prob. ad Verg. E. 6, 31 (Trag. v. 323 Vahl.):

    prohibessit,

    Plaut. Ps. 1, 1, 11:

    prohibessint,

    Cic. Leg. 3, 3 fin.), v. a. [habeo], to hold in front, i. e.,
    I.
    To hold back, keep in check, to restrain, hinder, prevent, avert, keep or ward off, debar (class.; cf.: inhibeo, arceo).
    A.
    In gen.; usually constr. aliquem or aliquid, with abl.; alone or ab and abl.; with ut, ne, quominus, or an obj.-clause; also with simple acc.; less freq. with de, the dat., or gen.
    1.
    With ab:

    quo illum ab illā prohibeas,

    Plaut. Ep. 2, 2, 103:

    prohibete a vobis vim meam,

    id. Capt. 4, 2, 24:

    praedones procul ab insulā Siciliā,

    Cic. Verr. 2, 4, 64, § 144:

    hostem a pugnā,

    Caes. B. G. 4, 34:

    aliquem a familiaritate, congressione, patrio jure et potestate,

    Cic. Phil. 2, 18, 46:

    vim hostium ab oppidis,

    Caes. B. G. 1, 11:

    se suosque ab injuriā,

    to restrain themselves, refrain from, id. ib. 2, 28 fin.:

    ita prohibendo a delictis magis quam vindicando exercitum brevi confirmavit,

    Sall. J. 45, 3; 22, 4. —
    2.
    With de: vim de classe, Lucil. ap. Non 528, 10.—
    3.
    With abl.:

    cum suis finibus eos prohibent,

    Caes. B. G. 1, 1:

    itinere exercitum,

    to impede its march, id. ib. 1, 10:

    hostem rapinis, pabulationibus populationibusque,

    id. ib. 1, 15.—With abl. without an object: non prohibere aquā profluente, Cic. Off. 1, 16, 52.—
    4.
    With dat.:

    aliquem alicui,

    to withhold from one, Plaut. Curc. 5, 2, 7; cf.:

    aditum alicui, Auct. B. Afr. 31: captae prohibere nequiret Cum Poenos aquilae,

    could not prevent the Carthaginians from capturing the standard, Sil. 6, 27 (but the gen., Cic. Cat. 2, 12, 26; Caes. B. C. 3, 44, depends on the acc. object of prohibere; v. 7 infra).—
    5.
    With ut, ne, quominus; rarely with quin:

    dii prohibeant, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 52, 151:

    qui tu id prohibere me potes, ne suspicer,

    Plaut. Trin. 1, 2, 50 Brix ad loc.:

    quod potuisti prohibere, ne fieret,

    Cic. Div. in Caecil. 10, 33:

    ne lustrum perficeret, mors prohibuit P. Furi,

    Liv. 24, 43, 4:

    hiemem credo adhuc prohibuisse, quo minus, etc.,

    Cic. Fam. 12, 5, 1:

    prohibere quominus sumerent, non poterant,

    Hirt. B. G. 8, 34:

    si prohibere, quominus in unum coirent, non posset,

    Liv. 25, 35, 6:

    nec, quin erumperet, ubi vellet, prohiberi poterat,

    id. 26, 40, 4.—
    6.
    With obj.-clause:

    qui peregrinos urbibus uti prohibent,

    Cic. Off. 3, 11, 47:

    qui Bibulum exire domo prohibuissent,

    id. Fam. 1, 9, 7:

    jam se ad prohibenda circumdari opera Aequi parabant,

    Liv. 3, 28, 7:

    prohibuit migrari, Veios,

    id. 5, 49, 8:

    prohibete jus de pecuniis dici,

    id. 6, 18, 14; 6, 20, 6:

    audeat Canuleius proloqui, se delectum haberi prohibiturum,

    Liv. 4, 2, 12; 25, 4, 4; 25, 14, 7:

    qui Cimbros intra fines suos ingredi prohibuerint,

    Caes. B. G. 2, 4; Verg. A. 6, 606.—
    7.
    With simple acc.: Mars pater, ut tu morbos visos invisosque, viduertatem vastitudinemque... prohibessis, defendas averruncesque, an old formula of prayer in Cato, R. R. 141:

    neque munitiones Caesaris prohibere poterat,

    Caes. B. G. 3, 44:

    motus conatusque alicujus prohibere,

    Cic. Cat. 2, 12, 26:

    prohibenda maxime est ira in puniendo,

    id. Off. 1, 25, 89:

    quod uti prohibitum irem, quod in me esset, meo labori non parsi, Cato ap. Fest. s. v. parsi, p. 242 Müll.: prohibere comitia dicitur vitiare diem morbo,

    Fest. p. 236 ib.; Cato ap. Fest. l. l.: quod di prohibeant, which may the gods forbid or avert, Ter. And. 3, 3, 36;

    and in the same sense: dii mala prohibeant,

    id. Hec. 2, 1, 10; cf.: di, prohibete minas;

    di, talem avertite casum,

    Verg. A. 3, 265; and:

    deos quaeso, ut istaec prohibeant,

    Ter. Ad. 2, 4, 11.—
    B.
    In partic., to forbid, prohibit a thing (syn.:

    interdico, veto): tu modo ne me prohibeas accipere, siquid det mihi,

    Plaut. Trin. 2, 2, 89:

    nemo hic prohibet nec vetat,

    id. Curc. 1, 1, 33:

    lex recta imperans prohibensque contraria,

    Cic. N. D. 1, 14, 36:

    sed dii et homines prohibuere redemptos vivere Romanos,

    Liv. 5, 49, 1; Quint. 5, 10, 104; cf.:

    Athenis affectus movere per praeconem prohibebatur orator,

    the orator was forbidden, id. 6, 1, 7:

    prohibitis abstinere,

    Sen. Ep. 83, 18.—
    II.
    To keep away from a thing for the sake of safety (cf. defendo, II.), to keep, preserve, defend, protect (rare but class.); with ab:

    a quo periculo prohibete rem publicam,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

    adultam virginem ab armatorum impetu,

    id. Brut. 96, 330.—With abl.:

    haec damna multa mulierum Me uxore prohibent,

    keep me from a wife, Plaut. Mil. 3, 1, 105:

    magnum civium numerum calamitate prohibere,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 18:

    tenuiores injuriā,

    id. Off. 2, 12, 31:

    ad prohibendam populationibus Campaniam,

    Liv. 22, 14, 2.—With double acc.:

    id te Juppiter Prohibessit,

    from that may Jupiter preserve you, Plaut. Ps. 1, 1, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > prohibeo

  • 13 supersedeo

    supersedere, supersedi, supersessus V
    refrain (from), desist (from)

    Latin-English dictionary > supersedeo

  • 14 parco

    I.
    (+inf. to forebear to), avoid, spare, keep oneself from.
    II.
    (with dative) to spare, refrain from injuring

    Latin-English dictionary of medieval > parco

  • 15 tempero

    I.
    be moderate, control oneself.
    II.
    to mix properly, temper, regulate, mitigate.
    III.
    (+ dat.) to control, use with moderation, spare,
    IV.
    (+abl. or with ab) to keep from, refrain from.

    Latin-English dictionary of medieval > tempero

  • 16 condono

    con-dōno, āvi, ātum, 1, v. a.
    I.
    Aliquid (aliquem) alicui, to give something to one, to present, deliver up (in good prose; most freq. in Cic.; not in Quint.).
    A.
    In gen.
    1.
    Prop.:

    pallam,

    Plaut. Men. 4, 2, 94:

    pateram tibi,

    id. Am. 1, 3, 38:

    apothecas hominibus nequissimis,

    Cic. Phil. 2, 27, 67:

    omnia certis hominibus (corresp. with dare),

    id. Agr. 2, 6, 15:

    facultas agrorum suis latronibus condonandi,

    id. Phil. 5, 3, 6 Wernsd. N. cr. (cf. Zumpt, Gram. §

    661): hereditatem alicui (praetor),

    to adjudge, id. Verr. 2, 1, 41, § 105.—
    2.
    Trop., to give up, surrender, deliver up, sacrifice, devote, bring as an offering:

    aliquid dicioni, judicio potestatique alicujus permittere et condonare,

    Cic. Agr. 2, 15, 39:

    aliquid potentiae alicujus,

    id. Fam. 5, 18, 2:

    consuli totam Achaiam,

    id. Dom. 23, 60:

    aliquem cruci,

    Plaut. Rud. 4, 4, 26:

    omnes inimicitias rei publicae,

    Cic. Phil. 5, 18, 50:

    ne patiamini M. Caelium libidini muliebri condonatum,

    id. Cael. 32, 78: ut M. Aemilius cum suā dignitate omni... vanissimae genti condonetur, id. Scaur. 22, 45; cf.:

    seque vitamque suam reipublicae,

    Sall. J. 79, 9:

    suum dolorem ejus voluntati ac precibus,

    Caes. B. G. 1, 20.—
    B.
    Esp., to give a debt to one, i. e. to remit, acquit from.
    1.
    Prop.:

    pecunias creditas debitoribus,

    Cic. Off. 2, 22, 78.—More freq.,
    2.
    Trop.
    a.
    To pardon, remit an offence:

    ut crimen hoc nobis condonetis,

    Cic. Mil. 2, 6:

    uti Jugurthae scelus condonaretur,

    Sall. J. 27, 2.—
    b.
    To pardon, refrain from punishing a crime out of regard or favor: meam animadversionem et supplicium, quo usurus eram in eum, remitto tibi et condono, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10, 2:

    alterius lubidini malefacta condonare,

    Sall. C. 52, 8:

    tres fratres non solum sibi ipsis, neque his tot ac talibus viris, neque nobis necessariis suis, sed etiam rei publicae condonaveris,

    Cic. Lig. 12, 36:

    non sibi ac defensioni suae condonatum esse Oppianicum,

    id. Clu. 39, 109:

    datus est tibi ille, condonatus est ille,

    id. Planc. 31, 75; id. Fam. 13, 73, 2:

    filium sibi,

    Liv. 3, 12, 8:

    unum tot Claudiis deprecantibus,

    id. 3, 58, 3:

    Divitiaco fratri (sc. Dumnorigem),

    Caes. B. G. 1, 20 fin.
    II.
    Aliquem aliquid or absol., to present one with something (only in the foll. exs.):

    si quam (rem) debes, te condono,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 24; so id. Pers. 5, 2, 36:

    argentum, quod habes, condonamus te,

    Ter. Phorm. 5, 8, 54: aurum aliquem, Afran. ap. Non. p. 497, 29.— Pass. impers., with acc. of thing:

    habeo alia multa quae nunc condonabitur,

    Ter. Eun. prol. 17.

    Lewis & Short latin dictionary > condono

  • 17 ē-vertō or ēvortō

        ē-vertō or ēvortō tī, sus, ere,    to overturn, upturn, turn upside down: navem: aequora ventis, V.: aquas, O.: eversas cervicīs tuas abstine, refrain from twisting your neck, T.—To overturn, overthrow, upset, throw down: bustum in foro: statuam: pinum, V.: tecta in dominum, O.—To turn out, drive out, expel, eject: pupillum fortunis patriis: hunc funditus bonis.—To overthrow, subvert, destroy: urbīs: castellum, H.—Fig., to overthrow, ruin, subvert, destroy, abolish: provincias: leges Caesaris: testamenta, iura: everso succurrere saeclo, V.: disciplinam, L.: spem, O.: Crassos, Pompeios, ruin, Iu.

    Latin-English dictionary > ē-vertō or ēvortō

  • 18 lapsus

        lapsus ūs, m    [2 LAB-], a falling, fall, slipping, sliding, gliding, running, flowing, flight: equi lapsu iacens, V.: lapsūs Tectorum adsiduos, Iu.: locus recenti lapsu terrae abruptus, a landslide, L.: (stellae) certo lapsu spatioque feruntur, course: medio volvuntur sidera lapsu, V.: volucrium lapsus, flight: celeri per aëra lapsu, O.: rotarum, i. e. rolling wheels, V.: morari fluminum lapsūs, H.—Fig., a failing, error, fault: ab omni lapsu continere temeritatem, i. e. refrain from blundering credulity: populares multi variique lapsūs, ways of losing popularity.
    * * *
    gliding, sliding; slipping and falling

    Latin-English dictionary > lapsus

  • 19 apstineo

    apstinere, apstinui, apstentus V
    withhold, keep away/clear; abstain, fast; refrain (from); avoid; keep hands of

    Latin-English dictionary > apstineo

  • 20 reticenda

    rĕ-tĭcĕo, cŭi, 2, v. n. and a.
    I.
    Neutr., to be silent, keep silence (class.;

    syn.: sileo, obmutesco): cum Sulpicius reticuisset, etc.,

    Cic. de Or. 2, 57, 232:

    de Chelidone reticuit, quoad potuit,

    id. Verr. 2, 1, 53, § 139:

    de utriusque vestrum errore,

    id. Phil. 1, 12, 29:

    non placuit reticere,

    Sall. J. 85, 26:

    ne retice, ne verere,

    Ter. Heaut. 1, 1, 33:

    de adversis,

    Tac. A. 1, 67:

    velut vinculis ori impositis reticentes,

    Amm. 30, 4, 11. — Poet.:

    lyra, quae reticet,

    Claud. IV. Cons. Hon. 223:

    Pelion,

    id. in Rufin. 2, 43.—
    (β).
    With dat. of a person asking something, to keep silent, not to answer, to refrain from answering (perh. not ante-Aug.):

    nunc interroganti senatori, paeniteatne, etc.... si reticeam, superbus videar,

    Liv. 23, 12, 9 Drak.; 3, 41, 3; Tac. A. 14, 49:

    loquenti,

    Ov. M. 3, 357.—
    II.
    Act., to keep a thing silent; to keep secret, conceal (class.;

    syn. celo): nihil reticebo, quod sciam,

    Plaut. Merc. 5, 9, 47; so,

    nihil,

    Ter. Ad. 3, 3, 51; Cic. Q. Fr. 1, 2, 1, § 3:

    ea, quae, etc.,

    id. Fam. 5, 2, 1:

    quae audierat,

    Sall. C. 23, 2:

    vestros dolores,

    Prop. 1, 10, 13:

    multa linguae reticenda modestae,

    Ov. H. 19, 63.— Pass.:

    reticetur formula pacti,

    Ov. H. 20, 151.— Absol.:

    nihil me subterfugere voluisse reticendo nec obscurare dicendo,

    Cic. Clu. 1, 1.— P. a. as subst.: rĕtĭcenda, ōrum, n., things to be kept secret, Just. 1, 7, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > reticenda

См. также в других словарях:

  • refrain from — index avoid (evade), forgo, forswear, waive Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • refrain from action — index forbear Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • refrain from noticing — index ignore Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • refrain from punishing — index condone Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • refrain from using — index conserve Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • refrain from working — index strike (refuse to work) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • refrain from — stop oneself from doing something. → refrain …   English new terms dictionary

  • judicial order to refrain from an act — index injunction Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • refrain from doing — not do …   English contemporary dictionary

  • refrain — refrain, abstain, forbear are comparable when they mean to keep or withhold oneself voluntarily from something to which one is moved by desire or impulse. Refrain is especially suitable when the checking of a momentary inclination is implied… …   New Dictionary of Synonyms

  • refrain — Ⅰ. refrain [1] ► VERB (refrain from) ▪ stop oneself from (doing something). ORIGIN Latin refrenare, from frenum bridle . Ⅱ. refrain [2] ► NOUN ▪ a repeated line or section …   English terms dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»